یکی از مهمترین ابزارهای پیشرفت و توسعه‌ی سیستم حمل‌ونقل در دنیای کنونی بهره‌برداری دقیق و مؤثر از فناوری اطلاعات است؛ از دهه ۱۹۸۰ میلادی به بعد، ابزار استفاده از امکانات فناوی اطلاعات در جهان ایجاد شد که مهم‌ترین شاخصه آن، بهره‌برداری از آن‌ها با استفاده از اینترنت است. یکی از ابعاد این تحول، انجام مبادلات از طریق بهره‌گیری از سامانه‌های مبتنی بر اطلاعات الکترونیکی (همچون تلفن‌های همراه و هوشمند، تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها و …) است. این پیشرفت، مبحثی به نام تجارت الکترونیکی را به وجود آورده که به صورت روزافزون در حال پیشرفت و حرکت رو به جلو است.

لجستیک الکترونیک نیز تحت تأثیر این پیشرفت‌ها در بسیاری از جهات دگرگون گردیده‌اند. دگرگونی که حتی الگوهای جابجایی را نیز تغییر داده است، به طوری که نمی‌توان تنها عواملی نظیر زمان سفر، فاصله و یا هزینه‌ی آن را سنجید و فاکتورهای دیگری نیز در آن دخیل پیدا کرده‌اند.

تکنولوژی‌های مرتبط با فناوری اطلاعات  قابل استفاده در حمل‌ونقل عبارتند از:

• سیستم‌های اطلاعات مشترک
• ابزارهای معناشناسی و استاندارد مبتنی بر IT
• فناوری‌های وب (اینترنت، اینترانت، اکسترانت و …)
• سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری (ماهواره‌ها و …)

ITS و حمل‌ونقل

به منظور کاهش معضلات ترافیک از دهه ۱۹۶۰ میلادی، ساخت هرچه بیشتر خیابان، جاده، بزرگراه و … در دستور کار تصمیم‌گیرندگان قرار گرفته بود، اما این تصمیم نه تنها مشکلات به طور کامل محو نکرد بلکه به تدریج، این افراد با کسب تجربه‌ی بیشتر درک کردند که در مناطق شهری، مقوله جابجایی بهینه باید به جای جابجایی اتومبیل مورد توجه قرار گیرد.

ITS نام اختصاری عبارت Intelligent Transportation Systems به معنای «سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند» است و جالب است بدانید که تا کنون تعاریف و تعابیر بسیاری برای آن ارائه شده است. برای مثال انجمن حمل‌و‌نقل هوشمند آمریکا در سال ۱۹۹۸، ITS را به استفاده مردم از فناوری، برای صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌ی زندگی روزمره، تعبیر کرده بود؛ تنها یک سال بعد، دپارتمان حمل‌و‌نقل آمریکا، تعریف رسمی ITS را چنین عنوان کرد: «سیستم‌های جمع‌آوری، نگهداری، پردازش و توزیع اطلاعات مربوط به جابجایی کالا و مسافر».

حال باید گفت که تعریف برنامه راهبردی ITS ایالت ویکتوریای استرالیا، تعبیری مدرن‌تر و با دربرگیری مقوله‌های بیشتری به شمار می‌آید. این تعریف «استفاده هدفمند از ارتباطات و فناوری اطلاعات (ICT) برای خلق سیستمی کارآمد و ایمن‌تر حمل‌ونقل» است. که در آن، فنآوری GPS به عنوان یکی از مهم‌ترین عاملین در نظر گرفته شده است. این سیستم در اثر ارتباط واحد در حال حرکت با شبکه ارتباطی، موقعیت‌یابی می‌کند. در این حالت، واحد متحرک ابتدا ارتباطی برقرار می‌کند، سیستم با GPS موقعیت‌یابی کرده و با ارسال آن به مرکز نتیجه را دریافت خواهد کرد. سیستم مرکزی نیز براساس الگوریتم برنامه‌ریزی شده، برای هر واحدی که در حال ارسال اطلاعات است، تعیین مسیر می‌کند.
سیستم ITS ، به معنی استفاده و به کارگیری فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌های پیشرفته برای رسیدن به کیفیت جابجایی بهینه‌تر، امنیت بیشتر و کارآیی بهتر است و باید بتواند اشکالات بخش حمل‌ونقل را اصلاح می کند، کمترین انرژی را مصرف، شاخص‌های زیست محیطی را بهبود بخشیده و میزان دسترسی و سرعت حمل‌ونفل را افزایش دهد.

برخی از کاربردهایی که سیستم حمل‌ونقل هوشمند آن‌ها را در بر می‌گیرد، عبارت‌اند از:

• سیستم‌های توزیع و پخش مویرگی
• سیستم‌های مدیریت حمل‌ونقل عمومی
• سیستم‌های مدیریت و پشتیبانی وسایل نقلیه امدادی
• سیستم‌های اطلاعرسانی مسافرین
• سیستم‌های مدیریت اطلاعات
• سیستم‌های مانیتورینگ و کنترل حمل‌ونقل سبک و سنگین
• و …

یکی از سامانه‌هایی که سیستم حمل و نقل هوشمند از آن بهره می‌گیرد، AVL است. این سامانه مزایایی را با خود برای ناوگان‌های متحرک هر سازمانی در پی خواهد داشت. این مزایا عبارتند از:

• بهينه‌سازي مديريت ناوگان
• ارتقاء ايمني و امنيت ناوگان
• بهينه‌سازي پوياي مسير حركت ناوگان
• كنترل آنی و لحظه‌ای رفتار واحد (اعم از: مکان فعلی، مسير حركت، سرعت حركت، مکان توقف، مدت زمان توقف و …)

توضیح درباره‌ی هرکدام از مزایای ذکر شده با وجود مشخص بودن، شاید مفید و کاربردی باشد اما ما در اینجا تنها به اشاره کردن به آن‌ها بسنده می‌کنیم. قابل ذکر است البته که تمامی موارد ذکر شده به صورت بلادرنگ و آنی عمل می‌کنند و در واقع باعث دریافت گزارش زنده از طرف واحد با استفاده از تکنولوژی‌های روز می‌شود.

حمل‌ونقل الکترونیکی

حمل‌ونقل الکترونیکی به معنای استفاده از فناوری وب برای پشتیبانی از تمامی فرآیندهایی که در عمل حمل‌ونقل صورت می‌گیرد، است. کلمه‌ی حمل‌ونقل الکترونیکی به رکن جدایی ناپذیر کسب‌وکار الکترونیکی تبدیل شده است. حمل‌ونقل الکترونیکی درکسب‌وکارهای B2B و B2C، جهت پشتیبانی از نسل جدید مدل‌هاي کسب‌وکار الکترونیکی، و براي ظهور فروشگاه‌هاي الکترونیکی درحال توسعه است. این تحول، از سال 2002 در حال شکل‌گیری است و تنها یک ربع قرن از عمر آن می‌گذرد.

این مدل می‌تواند چگونگی تبادل اطلاعات بوسیله‌ی یک مؤلفه با زیرساخت فنی را نشان دهد. همچنین می‌تواند نشان دهنده‌ی مؤلفه‌ی اطلاعاتی باشد که عمق دانش مورد نیاز براي پشتیبانی را تشریح کرده و پیشبرد قابلیت‌هاي داخلی و خارجی مدل حمل‌ونقل را نشان می‌دهد. در کنار این‌ها، بر طبق گزارش Coyle، سیستم اطلاعاتی حمل‌ونقل، ممکن است به عنوان یک ساختار تبادل بین افراد، تجهیزات و روش‌هاي کاري استفاده شود. این سیستم می‌تواند اطلاعات مناسب و قابل دسترسی براي مدیران و ناظرین حمل‌‌ و نقل با هدف برنامه‌ریزي، پیاده‌سازي و کنترل، فراهم کند.

حال برای نتیجه‌گیری، باید گفت که ترسیم نقش حمل‌ و نقل و نقش IT  در توسعه و کاهش قیمت، بسیار حائز اهمیت است که عدم شناخت صحیح باعث هدر رفت انرژی خواهد شد.