همچنان که رقابت جهانی‌تر می‌شود؛ نوآوری و خلاقیت نیز از سطح بنگاه – بنگاه به سطح زنجیره تأمین – زنجیره تأمین جابجا می‌شود؛ اما در این بین، نقش لجستیک دیجیتال چیست؟

افزایش مزیت رقابتی تنها در صورتی حاصل می‌شود که تمامی بازیگران زنجیره تأمین کاملاً با یکدیگر هماهنگ باشند. مدیریت زنجیره تأمین، در برگیرنده تمامی برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت فعالیت‌هایی است که در تدارک، تأمین، تبدیل و هماهنگی‌های لجستیکی می‌باشد.

از این منظر، مدیریت زنجیره تأمین شامل همکاری و هماهنگی با شرکای زنجیره (که نیز می‌توانند تأمین‌کنندگان، واسطه‌ها، ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث و مشتریان باشند) خواهد بود. در واقع مدیریت زنجیره تأمین، وظیفه یکپارچه‌سازی عرضه و تقاضا در داخل و میان شرکت‌ها را بر عهده دارد.

مدیریت لجستیک، بخشی از مدیریت زنجیره تأمین است؛ وظیفه اصلی آن، برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل جریان مستقیم و معکوس مواد، کالاها و اطلاعات مرتبط و ذخیره‌سازی آن‌ها به گونه‌ای کارا و اثر بخش میان نقطه مبدأ و نقطه مصرف به منظور برآوردن الزامات مشتری می‌باشد.

فعالیت‌ها و خدمات تأمین کننده لجستیک نوعاً شامل موارد زیر است:

• مدیریت حمل‌ونقل ورودی و خروجی
• مدیریت ناوگان حمل
• انبارداری
• جابجایی مواد و کالا
• اجرای سفارش
• طراحی شبکه لجستیک
• مدیریت موجودی
• برنامه‌ریزی عرضه و تقاضا
• مدیریت اشخاص ثالث
• و …

عملکرد لجستیک نیز، شامل تدارک و خرید، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید، مونتاژ و بسته‌بندی و خدمات به مشتریان می‌باشد.

لجستیک در تمامی سطوح برنامه‌ریزی و اجرا (چه استراتژیک، چه عملیاتی و چه تاکتیکی) حضور فعال دارد! مدیریت لجستیک یک عملیات یکپارچه‌سازی است که تمامی فعالیت‌های لجستیکی را با هم هماهنگ کرده و بهینه می‌کند.

بدیهی است که تحت این مدیریت، فعالیت‌های لجستیک بایستی به هماهنگی و یکپارچگی با سایر فعالیت‌ها اعم از:

• بازاریابی
• فروش
• ساخت
• تولید
• مالی
• فناوری اطلاعات

دست یابند.

امروزه، اینترنت توانسته است بستری را درجهت صرفه‌جویی‌های عمده در هزینه‌های زنجیره تأمین و نیز، افزایش کارآیی خدمات مشتریان فراهم آورد.

لجستیک دیجیتال عمدتاً، در راستای اهداف شرکت‌هایی است که خواهان استفاده از تجارت الکترونیک در بهبود زنجیره تأمین خود هستند. همچنین، نباید فراموش کرد که لجستیک الکترونیکی محدود به حمل‌ونقل نیست، بلکه به طور وسیعی وارد حیطه مدیریت استراتژیک نیز شده است.

لجستیک چیست؟

لجستیک به معنی یکپارچه‌سازی دو یا چند فعالیت با هدف برنامه‌ریزی، پیاده‌سازی، کنترل کارآمد جریان مواد و محصولات از مکان اصلی به نقطه مصرف می باشد.

لجستیک شامل یکپارچه‌سازی اطلاعات، حمل‌ونقل، موجودی، انبار و جابجایی کالا و بسته‌بندی است!

لجستیک به دلیل ماهیتش، اغلب مترادف با فعالیت توزیع، هم برای توزیع فیزیکی محصول، مدیریت زنجیره تامین، مدیریت خط لوله و هم برای تامین و حمل‌ونقل می‌آید.

توضیحات بکار رفته، برای تعریف اولیه لجستیک، مشابه است. برای نمونه، لجستیک به معنی اخذ کالای مورد نظر در زمان و مکان مناسب و وضعیت مورد نیاز مشتریان می‌باشد.

در اصلاح عموم، فرم بسیار معمول لجستیک بصورت تجارتی بر پایه حمل محموله‌های بزرگ از اقلام در اندازه مورد نظر مشتری در مکان جغرافیایی خاص است. همچنین محموله‌ها معمولاً بوسیله کانتینر، بارگیر و یا دیگر واحدها و نه بوسیله اقلام یا بسته‌های اختصاصی ردیابی می‌شوند.

عملیات لجستیک، ممکن است به صورت مفهومی به عنوان زیرمجموعه‌ای از مفاهیم تجارت و عملیات سازمانی دیده شود.

اصولاً، عملیات لجستیک ترکیبی از سه مؤلفه کلیدی است!

1. بهره‌وری لجستیک که برای ایجاد استانداردهای بهره‌وری معنادار برای اندازه‌گیری قابلیت ردیابی و مدیریت هزینه‌های لجستیک بکار می‌رود.
2. عمل خدمات لجستیک که با مقادیر استاندارد ردیابی که به قابلیت عملیات لجستیک برای ارائه خدمات به مشتری می‌آید، مرتبط است.
3. سیستم‌های اندازه‌گیری بازده عملیات لجستیک که بر روی کمیت و کیفیت عملیات ردیابی شده تمرکز دارند.

امروزه مدیران به صورت فزاینده‌ای با چالش‌های پیشرفت عملیات لجستیک در سازمان‌هایشان مواجه هستند.

هنگامی که یک شرکت با این چالش مواجه می‌شود و ریسک پیشرفت آن را می‌پذیرد، مدیران آن باید رهبری روند تغییرات را به عهده بگیرند.

اما از یاد نبریم که مزایای لجستیک است که مدیران و دیگران را برمی‌انگیزد تا عوامل تغییرات لجستیک را بپذیرند.

برتری لجستیک، مدیریت تغییرات است که برروی این که چگونه به سمت تغییرات در سازمان پیشرفته و برای پشتیبانی تحولات روند لجستیک‌شان فرهنگ سازی کنند، تمرکز دارد.

تاریخچه لجستیک دیجیتالی

در دهه ۹۰ میلادی، یک شبکه کامپیوتری (که به عنوان اینترنت شناخته شد)، ارتباطات جهانی را با هزینه نسبتا کمی مهیا کرد.

فضای سایبری وب، به کمپانی‌ها فرصت برقراری تجارت الکترونیکی با مشتریان را به صورت مستقیم و نیز با دیگر شرکت‌های تجاری که بعداً به صورت شریک شرکت در مدیریت زنجیره تامین درآمدند، را مهیا کرد.

پیشرفت باورنکردنی اینترنت، مسیر تجاری بنگاه‌ها را دستخوش تغییرات کرد!

پیشرفت‌های اینترنت، فرصت‌های زیادی را برای این که کمپانی‌ها روش‌های جدیدی برای برقراری ارتباط کمپانی‌های تجاری دیگر به منظور افزایش مزیت رقابت برآیند، ارائه نمود.

در نتیجه، لجستیک الکترونیکی ، به عنوان موضوعی برای برخورداری از پیشرفت اینترنت در رشد اقتصادی  و لجستیک هوشمند، مطرح شد.

لجستیک الکترونیکی : شفافیت، معتبرسازی و تصدیق

تفاوت میان لجستیک سنتی و لجستیک الکترونیکی چیست؟

برای پاسخ به این سؤال سخت شاید بهتر باشد، مشخصات لجستیک دیجیتال ، با با تجربه کردن آن درک شود.

این تعریف به پشتیبانی لجستیک در وب برمی گردد؛ هرچند که به نظر می‌رسد، لجستیک الکترونیکی ، از برنامه‌های کاربردی الکترونیک برپایه وب که به وسیله سفارش فعال می‌شود، بوجود آمده، در طول مراحل تا تکمیل رهبری شده و صورتحساب، پرداخت و گزارش بوجود می‌آید.

اگر یک یا چند ابزار لجستیک دیجیتالی، در سفارش برای تحویل زنجیره درخواست شود، آنگاه سه خصوصیت شفافیت، معتبرسازی و تصدیق که به عنوان ارزش افزوده به صورت الکترونیکی برای زنجیره لجستیک الکترونیکی در مقابل سفارش با فکس یا تلفن که در لجستیک سنتی اتفاق می‌افتد، شناخته می شود.

در حقیقت، خصوصیت شفافیت مهم‌ترین تفاوت بین لجستیک سنتی و لجستیک الکترونیکی می‌باشد!

اکنون نگاه دقیق‌تری به مفهوم لجستیک الکترونیکی می‌اندازیم:

لجستیک الکترونیک شامل چه مواردی است؟

لجستیک دیجیتال مجموعه اقداماتی است که بر روی شبکه اینترنت صورت گرفته و کارخانجات پراکنده، کامیون‌ها، کشتی‌ها، انبارها و کاربران نهایی را در زمان به هنگام، به یکدیگر مرتبط می‌سازد. مجموعه اقدامات زنجیره تأمین، تمایل به پراکندگی در قسمت‌های مختلف شرکت دارند و لجستیک الکترونیکی بر روی یکپارچگی عملکردهای متعدد شرکت، پافشاری می‌ورزد.

لجستیک الکترونیکی، چیزی بیش از حمل‌ونقل بوده و شامل طیف وسیعی از رویه‌هایی است که در تأمین کالاها و مواد اولیه وجود دارد.

این رویه‌ها شامل:

• سفارش تدارک و تامین
• مدیریت موجودی
• انبارداری و توزیع
• کارآیی حمل‌ونقل
• برنامه زمان‌بندی حرکت محموله
• مدیریت بازده
• خدمات مشتریان

است.

ارتباطات، می‌بایستی به هنگام بوده و اطلاعات ازطریق سیستم‌های اداری پشتیبانی گردد که نتیجه آن، کاهش امور دستی و دفتری است.

لجستیک دیجیتالی سازمان‌ها را قادر ساخته که با جمع‌آوری اطلاعات و پالایش آن (جهت تدارک و اجرا)، تصویر بزرگ و دید وسیعی از شرکت را به دست آورند. از این رو، مدیریت کلیه زنجیره تأمین به صورت الکترونیکی امکان پذیر بوده و سیستم لجستیکی، اقدام به تولید اطلاعاتی می‌کند که به عنوان بازخورد به دیگر بخش‌های سازمان جهت اتخاذ تصمیمات استراتژیک و تاکتیکی، منتقل می‌شود.

امروزه اینترنت، زمینه‌ای را برای دستیابی هرچه بیشتر به اطلاعات صحیح عرضه و تقاضا (به جای پیش‌بینی آن) فراهم آورده است.

به طور خلاصه، لجستیک الکترونیکی، شالوده‌ای را پی‌ریزی می‌کند که با شفافیت به هنگام، ارتباطات بدون مرز و راه‌حل‌های مشترک در زنجیره تأمین، موجب بهبود فرآیندهای یک شرکت می‌شود و نهایتا ما را در پیاده‌سازی زنجیره تامین الکترونیکی یاری می‌کتد.

امروزه، به دلیل این که شرکت‌های زیادی، راه رسیدن به موفقیت را بهبود در زنجیره تأمین خود تلقی کرده اند؛ لجستیک به موضوعی قابل توجه برای مدیران ارشد خصوصا مدیران حمل‌ونقل، تبدیل شده است.

درواقع، می‌توان گفت که:

لجستیک الکترونیکی، به یک سلاح رقابتی کلیدی تبدیل گشته است.

لجستیک الکترونیکی بر تأمین‌کنندگان و توزیع‌کنندگان شرکت‌های بزرگ در امر لجستیک، تأثیر بسزایی داشته است. شرکت‌هایی نظیر Cisco، Dell ،Oracle و Intel، بدین وسیله صرفه‌جویی‌های عظیمی را در هزینه‌های خود داشته‌اند که با تأثیرگذاری زنجیره‌وار و تسلسلی که به همراه خواهد داشت، تفاوت عمده‌ای ایجاد خواهد شد..

شرکتهای Sercom Lack Communication و Situations دو نمونه بارز از شرکت‌هایی هستند که سرمایه‌گذاری عظیمی را در تجارت الکترونیک و فناوری اطلاعات داشته اند، تا بتوانند خدمات بهتری را به مشتریان موجود خود ارائه دهند.

لجستیک دیجیتال و زنجیره تأمین الکترونیکی

لجستیک، زیرمجموعه‌ای از مدیریت زنجیره تأمین بوده و بنابراین، لجستیک الکترونیکی نیز زیرمجموعه‌ای از مدیریت زنجیره تأمین الکترونیکی خواهد بود.

لجستیک الکترونیکی زیرمجموعه‌ای از یک بازار لجستیک خارجی بزرگ است و می‌تواند به معنی انتقال کالاها و خدمات بوسیله تکنولوژی ارتباطات اینترنت مانند انتقال داده الکترونیکی، پست الکترونیکی، وب و … باشد.

همچنین، لجستیک الکترونیکی به عنوان جزئی از کسب‌وکار الکترونیکی، مفاهیم لجستیک را به صورت الکترونیکی جهت هدایت کسب‌وکار از طریق اینترنت، بکار می‌برد. بسیار مشکل است که لجستیک را به صورت کامل تعریف کنیم، زیرا توان مواجه کسب‌وکار الکترونیکی با لجستیک و زنجیر تأمین هنوز بصورت کامل درک نشده است. یک تعریف ممکن، این است که لجستیک الکترونیک به صورت ساده به معنی مراحل لازم برای انتقال کالای فروخته شده در اینترنت به مشتریان میباشد.

Lee Kim در سال ۲۰۰۲ میلادی، بر روی تعریف لجستیک دیجیتال به معنای «فعالیت و معماری مجازی لجستیک کسب‌وکار برای کمپانی‌های برپایه تکنولوژی اینترنت» توافق کردند. همچنین چهارچوب لجستیک الکترونیکی به صورت توسعه چهارچوب لجستیک سنتی با امکان یکپارچگی کسب‌وکار در سیستم‌های اطلاعاتی مجزا، می‌باشد.

سیستم لجستیک دیجیتالی

سیستم‌های لجستیک، مجموعه‌ای از داده، سخت افزار، نرم‌افزار و قوانینی هستند که برای پشتیبانی یک فعالیت با یکدیگر همکاری می‌کنند.

لجستیک الکترونیکی در وهله اول، ایجاد یک سیستم مدیریت حمل‌ونقل که از تکنولوژی برپایه  IP استفاده می‌کند، است.

تفاوت آن با دیگر ابزارهای بهینه‌سازی که بر ارسال از طریق یک منبع و بعهده گرفتن دارایی‌ها تمرکز هستند، آن است که می تواند به سمت اجرای طرح بهینه‌سازی حرکت کند. این موضوع شفافیت بلادرنگ کل شبکه حمل‌ونقل را فراهم کرده و بصورت کارآمدی توسعه گسترش آن دارایی‌ها را برای اجرا بصورت استاندارد، بهینه می‌سازد.

لجستیک الکترونیک در زنجیره تأمین الکترونیکی شامل مسیر واقعی عملیات حمل‌ونقل و همه مراحل پیش‌بینی، برنامه ریزی، تحویل، تحویل پستی و گزارش‌دهی سیکل مدیریت حمل‌ونقل راپشتیبانی می‌کند.

این در حالی است که سیستم‌های دیگر ممکن است عملکرد بهتری را در قسمتی از آن‌ها داشته باشند. هرچند که به نظر میرسد سیستم دیگری وجود نداشته باشد که مدیریت تمام مراحل را داشته و قادر باشد شرکا تجاری در یک سطح با یکدیگر همکاری، جریان کاری موثر و کاهش نیاز به مدیریت سطح بالا را داشته باشند. سیستم لجستیک الکترونیکی بوسیله روند سیستم اطلاعات و ارزش می‌تواند توصیف شود.

مراحل لجستیک الکترونیک

مراحل لجستیک الکترونیکی عبارتند از:

1. درخواست انتقال
2. حمل‌ونقل
3. ردیابی

مرحله درخواست انتقال (RFQ) به وسیله مدیر مرحله تجارت به منظور برخورداری از سرویس‌های پایه (مانند برخورداری از انتقال) در روند لجستیک الکترونیک انجام می‌شود. هنگامی که پاسخ سفارش خرید دریافت شد، به‌روزرسانی می‌شود.

مرحله حمل‌ونقل نیز به وسیله مدیر مرحله تجارت و براساس سفارش خرید به‌روزرسانی نهایی و درخواست می‌شود. هنگامی که کالا حمل می‌شود، شماره ردیابی که با شماره سفارش خرید در سیستم لجستیک الکترونیکی انطباق داده شده، به مشتری داده می‌شود که می‌توانند محموله خود را به کمک آن شماره ردیابی نمایند.

براساس آنچه بیان شد، سیستم لجستیک دیجیتال به ۱۹ استراتژی و هدف تاکتیکی که با چارچوب سه مرحله‌ای برنامه‌ریزی و همکاری، تعامل و اجرای سازماندهی شده، شکسته می‌شود. بسیار حیاتی است که بدانیم همه ۱۹ مرحله به وسیله تمامی صنایع و کمپانی‌ها بکاربرده نمی‌شود و این مدل تنها مسیر ساخت یافته‌ای برای درک اجزا ممکن درگیر در لجستیک و حمل‌ونقل را فراهم می‌کند.

سیستم اطلاعات لجستیک

بسیاری از نویسندگان، فناوری اطلاعات را کلید بهبود لجستیک در سطح رقابتی می‌دانند. فناوری اطلاعات یکی از ابزارهای نادر وسودمندی است که بصورت همزمان تعداد قابلیت و کارآیی و توانایی را افزایش داده و قیمت را نیز کاهش می‌دهد.

در کنار این‌ها، بر طبق گزارش Coyle، سیستم اطلاعاتی لجستیک الکترونیک ممکن است به عنوان یک ساختار تبادل بین افراد، تجهیزات و روش‌های کاری استفاده شود. این سیستم همچنین می‌تواند اطلاعات مناسب و قابل دسترسی برای مدیران و ناظرین حمل‌‌ونقل با هدف برنامه‌ریزی، پیاده‌سازی و کنترل، فراهم کند.

سیستم برنامه‌ریزی

از آنجایی که سیستم برنامه‌ریزی جزو تکنولوژی‌های پشتیبان تصمیمات هستند، مدیران می‌توانند تصمیمات بهتری را گرفته و دید وسیع‌تری پیدا کنند که خط مشی‌ای برای هدایت فعالیت‌های لجستیک و زنجیره تأمین می‌باشد.

سیستم پشتیبان تصمیمات: سیستم کامپیوتری دوجانبه بوده که اطلاعات و مدل‌های تحلیلی را برای کمک به تصمیم‌گیرندگان برای حل مسائل غیرساخت‌یافته که با تعداد زیادی متغییری difficult-to-define می‌باشند.

تکنولوژی‌های برنامه‌ریزی به مواردی از قبیل طراحی شبکه، برنامه‌ریزی تقاضا و برنامه‌ریزی توزیع وابسته می‌باشند. در کنار آن، تصمیم‌گیرندگان به رویکردهای انعطاف‌پذیر نیاز دارند.

سیستم اجرایی

سیستم‌های اجرایی لجستیک(LES)  سرانجام توجه لازمه را به خود جذب کرده‌اند. این ابزارهای نرم‌افزاری تکنولوژیی‌هایی برای مدیریت کوتاه مدت عملیات روزانه سیستم لجستیک هستند و در محدوده‌ای مانند انبارداری، حمل‌ونقل، تجارت بین‌المللی و موجودی کالا کمک می‌کند.

سیستم تحقیقاتی و هوشمند

براساس گزارش Coyle در سال ۲۰۰۳، سیستم تحقیقات، باید محیط را به صور زیر مشاهده و بررسی کند و گزارش خود را ارائه دهد:

• دیدگاه هدایت نشده: دید عمومی به اطلاعات هنگامی که هدف خاصی وجود ندارد.
• دیدگاه مشروط: نمایش مستقیم، شامل جست‌وجوی فعال برای محدوده کم و زیاد
• جستجوی غیرتفضیلی: برای فراهم کردن اطلاعات خاص با جست‌وجوی نسبتاً محدود شده و غیرساخت‌یافته
• جستجوی تفضیلی: یک جستجو معمولا با برنامه، پروسه یا متدولوژی از قبل مشخص برای اطلاعات خاص امن یا اطلاعات مرتبط با یک پیامد خاص

سیستم گزارش‌ها و خروجی‌ها

سیستم گزارش‌ها و خروجی‌ها، آخرین مرحله‌ی اجزاء اصلی اطلاعات لجستیک است که گزارش اهدافی مانند برنامه‌ریزی، عملیات و کنترل را دنبال می‌کند.

بر طبق تحقیق Coyle در سال ۲۰۰۳، سه نوع گزارش وجود دارد:

• گزارشات برنامه‌ریزی: این گزارش شامل اطلاعاتی مانند روندهای فروش، پیش‌بینی، دیگر اطلاعات بازار، طرح‌ریزی‌های اقتصادی، عوامل هزینه و اطلاعات گذشته و آینده می‌باشد.
• گزارشات عملیات: برای نمونه، این گزارشات به صورت آنی برای مدیران اطلاعات موجود را فراهم می‌کند؛ آن‌ها می‌توانند اطلاعاتی مانند موجودی کنونی انبار، سفارشات خرید و فروش، زمان‌بندی، کنترل محصول و حمل‌ونقل و … باشند.
• گزارشات کنترل: این گزارشات اطلاعات هزینه و عملیات را در زمان مربوطه خلاصه کرده، بودجه و مخارج واقعی را مقایسه می‌کند و هزینه‌های مستقیم حمل‌ونقل را در نشان می‌دهند. این گزارشات پایه‌ای برای رویکردهای و تاکتیک‌های عملیاتی راهنمایی دوباره بصورت استراتژیک را فراهم می‌کند.

برطبق گزارش Closs در سال ۱۹۹۴، سیستم اطلاعات لجستیک الکترونیک شامل دو نوع جریان یکپارچگی همکاری و فعالیت‌های عملیاتی می‌باشد.

فعالیت‌های جریان عملیاتی به شروع و ردیابی رسیدها، واگذاری لیست موجودی، حمل کالای جایگزین در انبار و سفارشات مشتری مرتبط است.

نتیجه گیری

کاربرد فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک در زمینه تدارکات و اجرا می‌تواند منافع عظیمی را با کاهش همزمان هزینه‌ها وافزایش رضایت مشتریان، به همراه داشته باشد.

معمولاً سرمایه‌گذاری تنها بر روی فناوری اطلاعات، کفایت نمی‌کند، بلکه ممکن است تغییرات اساسی در جنبه‌های فیزیکی زنجیره تامین، برای حاصل شدن کامل منافع بالقوه لجستیک دیجیتال ضروری باشد. از این رو، بهبودهای رقابتی حاصل از لجستیک الکترونیک می‌تواند برای سایر رقبا که مایل و یا قادر نیستند که به چنین بهبودهایی دست یابند، تهدیداتی را ایجاد کند.

در نتیجه تغییرات زنجیره تامین (که به وسیله لجستیک الکترونیکی تسهیل یافته است) می‌تواند در بعضی شرکت‌ها مورد توجه قرار نگیرد و یا اینکه برعکس، در بعضی دیگر از شرکت‌ها، موجبات تغییرات اساسی و پرهزینه در شیوه تولید گردد.

به دلیل علل ذکر شده فوق، لجستیک دیگر نمی‌تواند یک عملکرد و موضوع جزیی داشته باشد؛ بلکه نیازمند آن است که به عنوان عامل محوری برای رسیدن به موفقیت کل شرکت محسوب شده و مدیریت گردد. به این ترتیب ممکن است تغییرات داخلی و خارجی در فعالیت‌های زنجیره تأمین، دلیل کافی برای تجدیدنظر اساسی بعضی شرکت‌ها، در استراتژی کلی شرکت باشد.